از تیرماه ۱۴۰۱ که ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم جمهوری اسلامی، بدون اعتنا به هشدارهای زیست‌محیطی، سد چم‌شیر را بر رودخانه زهره در استان خوزستان افتتاح کرد، تاکنون حدود دو سال و چهار ماه می‌گذرد. طی این مدت، کارشناسان بارها تاکید کردند که نتیجه احداث این سد نابودی رودخانه زهره، شوری آب و مخاطرات زیست‌محیطی برای شرق استان خوزستان است.

در تمام این مدت مسئولان دولتی یا سکوت اختیار کردند یا خسارت‌های زیست‌محیطی این سد را منکر شدند اما اکنون داود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خوزستان، ضمن تایید افزایش شورای رودخانه زهره، تلویحا به فاجعه‌آمیز بودن احداث این سد اذعان کرده است.

 از سخنان این مقام دولتی چنین بر می‌آید که اکنون با گذشت دو سال از احداث سد چمشیر و بی‌اعتنایی به هشدارها قرار است شورایی متشکل از کارشناسان حفاظت محیط زیست، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان آب و برق خوزستان درباره پیامدهای زیست‌محیطی سد چم‌شیر گزارشی تهیه کنند.

سد چم‌شیر که کارشناسان از نظر پیامدهای زیست‌محیطی آن را «بمب نمکی» و «گتوند دوم» لقب داده‌اند، با حجم مخزن ۲.۳ میلیارد مترمکعب و ارتفاع ۱۵۰ متر، یکی از بلندترین سدهای بتنی غلتکی ایران است که در ۲۵ کیلومتری گچساران و روی رودخانه زهره ساخته شده است.

این سد با استفاده از تامین مالی چین، با هزینه‌ای بالغ بر ۲۳۰ میلیون یورو ساخته شد.

از همان روزهای نخست ساخت سد چم‌شیر کارشناسان محیط زیست هشدار دادند که این سد روی سازند نمکی گچساران ساخته شده و وجود چشمه‌های شور در مخزن، موجب افزایش شوری آب رودخانه زهره می‌شود. آن‌ها وضعیت مشابه چم‌شیر با سد گتوند را مثال زدند که به دلیل حل شدن نمک‌های موجود به بمبی نمکی بر رودخانه کارون تبدیل شده است.

روزنامه پیام ما، روز سه‌شنبه بیست‌وچهارم مهرماه، در گزارشی تحت عنوان «کابوس شور چم‌شیر» به این موضوع پرداخت و نوشت که حدود ۸۴ درصد از اراضی کشاورزی در پایاب این سد، که مساحتی بالغ بر ۸۰ هزار هکتار در شهرستان‌های بهبهان، امیدیه و هندیجان در خوزستان را شامل می‌شود، تحت تاثیر مستقیم این سد قرار دارند و همین موضوع باعث شده تا نگرانی‌هایی در خصوص تکرار اشتباهات سد گتوند مطرح شود.

به‌رغم این هشدارها، مهرزاد احسانی، رئیس حوضه آبریز رودخانه زهره، اردیبهشت امسال ادعا کرد که سد چم‌شیر هیچ عارضه زیست‌محیطی برای شرق استان خوزستان نداشته است، در نقطه مقابل، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، با استناد به نتایج پایش‌های انجام شده بر روی رودخانه زهره، از نوسان‌های شدید شوری این رودخانه پس از آبگیری سد خبر داده است.

زمستان ۱۴۰۱، اعتراضات مردمی در مخالفت با احداث سد چم‌شیر به اوج رسید، تا آنجا که علی سلاجقه، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در نامه‌ای به رئیس‌جمهور وقت، مخالفتش را با آبگیری زودهنگام این سد اعلام و سپس از خود سلب مسئولیت کرد. هرچند که او بعدها در مصاحبه‌ای مدعی شد که آبگیری سد چم‌شیر مشکلی ندارد و به این ترتیب زمینه را برای احداث این سد با حضور ابراهیم رئیسی فراهم کرد.

پس از آبگیری سد چم‌شیر نیز رسانه‌های حکومتی نام آن را نیز «بزرگ‌ترین طرح برق و آب کشور» گذاشتند. حال‌آنکه کارشناسان در کارزاری با بیش از ۳۲ هزار امضا با استناد به شواهد علمی، نسبت به افزایش شوری رودخانه زهره پس از آبگیری سد هشدار داده بودند.

اکنون نیز حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و کنشگر محیط‌زیست، سد چم‌شیر را یک «افتضاح» توصیف کرده و خواستار تخلیه آب آن شده است. این استاد دانشگاه شوری آب رودخانه زهره را نه‌تنها بی‌سابقه بلکه فراتر از تصور خواند.

حمیدرضا یاقوتی، کارشناس ژئوتکنیک، نیز افزایش شوری آب رودخانه زهره پس از آبگیری سد چم‌شیر و وجود چاه‌های نفت در نزدیکی آن را نشان‌دهنده طراحی نادرست این پروژه دانست و گفت که تنها راهکار ممکن برای کاهش اثرات این سد، جلوگیری از آبگیری بیش از تراز ۵۶۰ متر و تغییر در قرارداد با فاینانسور چینی است. او همچنین هشدار داد که اجرای طرح انتقال آب بین‌حوزه‌ای به دشت لیراوی بوشهر می‌تواند تبعات و مشکلات این سد را تشدید کند.

پیش‌تر نیز محمد درویش، کنشگر محیط زیست گفته بود به دلیل لایه‌های عمیق نمکی که در بستر وجود دارد، تامین آب شرب شیرین از این سد تقریبا ناممکن است و راه‌اندازی آن در وضعیت زمین‌های کشاورزی منطقه تاثیری ندارد. همچنین باستان‌شناسان نیز هشدار داده بودند که با آبگیری سد چم‌شیر دست‌کم ۱۴۰ محوطه باستانی این منطقه با قدمت حدود ۱۶ هزار سال زیر آب خواهند رفت.